Basgitaar

Eigenlijk is meteen de naam al fout: de basgitaar is qua functie namelijk een elektrische contrabas en heeft feitelijk minder met een gitaar te maken. Het is natuurlijk wél zo, dat je op een basgitaar niet met een strijkstok kunt spelen. Er zijn ook elektrische contrabassen, die staande bespeeld worden, en waarop je ook kunt strijken zoals op een contrabas. Ook zijn er akoestische basgitaren, feitelijk gebouwd als een gitaar, maar dan groter en met de stemming van een bas..

Geschiedenis van de basgitaar

De basgitaar is een horizontaal bespeeld instrument, gestemd als een contrabas met meestal een massieve body en met elementen (pickups) die elektrische versterking mogelijk maken. De eerste werd in de 30er jaren van de 20e eeuw bedacht door musicus en uitvinder Paul Tutmarc in Seattle. Zijn instrument werd geen succes, er werden er maar ongeveer 100 gemaakt.

Een geslaagdere versie werd in 1951 bedacht en gebouwd door Leo Fender. Zijn idee was om een compact instrument te maken dat door gitaristen zonder veel problemen bespeeld kon worden en dat de functie van de bas in een band of opname kon vervullen. Het instrument noemde hij de "Precision Bass", omdat hij van fretjes voorzien was en een bassist zo geen problemen zou hebben met intoneren. Op een contrabas zitten geen frets en kost het studie om er zuiver op te leren spelen. De Precision bass was een instrument zonder klankkast (solid body) en véél compacter dan een contrabas. Niet lang daarna kwam concurrent Gibson met de EB1 violin bass (1953). De Fender Jazz Bass, met meer klankmogelijkheden en een andere sound, kwam in 1960 pas op de markt. Al deze bassen hadden 4 snaren, die gestemd waren als de contrabas: E-A-D-G van laag naar hoog. Een oktaaf lager dan de 4 bassnaren van een gitaar.

Basgitaren: modellen, ontwerpen

Veel fabrikanten namen de ontwerpen van Fender over of variëerden hierop. Aangezien de precision en de jazzbass waren ontworpen voor goedkope en makkelijke serieproductie en zo een ideaal kopiëer-object voor de Japanners. Later hebben merken als Ibanez en Yamaha ook meer dan uitstekende eigen modellen gefabriceerd. Van de Fenders afwijkende ontwerpen kwamen van Rickenbacker (de 4001, met stereo uitgang!), Danelectro (Longhorn model), Alembic (dure modellen van exclusieve houtsoorten en met in 1970 al actieve elektronica!), Music Man (Stingray model), Steinberger (headless model), Warwick.

Lang hadden alle bassen 4 snaren. Onder invloed van muziek met lage synthesizer-bassen kwamen er basgitaren met 5 snaren: een extra lage B-snaar. Virtuoze bas-solisten als Stanley Clarke, John Pattituci hadden behoefte aan een extra hoge snaar voor het solo-werk. Zo ontstond de 6-snarige bas met een extra hoge C-snaar. Ook 8-snarige basgitaren komen voor. Vlak naast elk van de 4 snaren E-A-D-G zit dan een snaar die een oktaaf hoger is gestemd. De snaren worden dan dus per 2 gelijk ingedrukt en bespeeld, zoals bij een 12-snarige gitaar. Alle baslijnen klinken dan in oktaven.

8-snarige basgitaar

Om de sound van een contrabas beter te kunnen imiteren haalden sommige bassisten de frets uit hun bas (Jaco Pastorius!) en werden er ook fretloze (fretless) modellen gebouwd. Om hier zuiver op te leren spelen kost de nodige studie. Vooral om die reden is de fretless bas nooit zo populair geworden.

Merken als Pedulla, Ken Smith, Schack, Warwick, Modulus borduurden voort op de door Alembic ingezette trend naar exclusieve houtsoorten, nieuwe materialen (zoals carbonfiber) ingebouwde elektronica als equalizers, voorversterkers en bijzondere modellen en constructies. De kleine Japanse firma Atlansia (Nobuaki Hayashi) bouwt zeer exclusieve soms exotisch aandoende ontwerpen met vaak geniaal bedachte details.

Fender Precision basgitaar Fender Precision

Music Man Stingray basgitaar Music Man Stingray

Rickenbacker 4001 basgitaar Rickenbacker 4001

Yamaha 6-snarige basgitaar 6-snarige Yamaha

Alembic basgitaar Alembic

Höfner basgitaar Höfner "viool" bas

Elektrische contrabas Elektrische contrabas van Clevinger

Ashbory bass

Akoestische basgitaar Akoestische basgitaar

Atlansia basgitaar model Oxford Atlansia basgitaar

Ukelele bas

Bespeling van de basgitaar

Omdat het aanvankelijk meestal gitaristen waren die basgitaar speelden, werd er vaak een plectrum gebruikt voor het aanslaan van de snaren. Dat waren gitaristen gewend. Later kwamen er steeds meer bassisten die met hun vingers speelden, zoals een contrabassist, of die met twee of zelfs drie, vier of vijf vingers aanslaan, zoals klassieke gitaristen en flamenco-gitaristen. Dit geeft meer mogelijkheden en een donkerdere sound. In de funk muziek gingen bassisten met hun duim op de snaren kloppen (slapping). Pioniers waren oa. Larry Graham, Stanley Clarke en natuurlijk Mark King (Level 42). De techniek is verder ontwikkeld en als je iemand als Victor Wooten sextolen hoort "slappen en poppen" geloof je je oren en ogen niet!

Omdat de afstanden tussen de frets in de lage posities zo groot zijn is het lastig tot onmogelijk om, zoals op een gitaar, met een vinger per fret te spelen. Daarom worden in de lage posities meestal contrabasvingerzettingen gebruikt: wijsvinger in een vakje, middelvinger in het volgende en ringvinger plus pink in het volgende. Bij een fretless bas is dat helemaal belangrijk, in verband met de intonatie. In hogere posities, waar de vakjes kleiner zijn, kun je dan weer met een vinger per vakje spelen.

Basgitaarsnaren

Ook in de snaren zit een ontwikkeling. In de 1950's werden de bassen uitgerust met flatwound (gladde) snaren, die extreem "dof" klonken. Het klank-ideaal was toen nog de contrabas sound imiteren. Later kwamen er roundwound snaren, die veel helderder klonken en de basgitaar tot een zelfstandig instrument maakten met een eigen klankideaal. John Entwistle van the Who was een van de eersten die deze snaren ging gebruiken. Stanley Clarke en Mark King hebben ook veel voor de moderne bassound gedaan. Roundwound snaren zijn tegenwoordig de norm.

Een heel speciaal geval is de Ashbory bass, een klein instrument dat met siliconenrubber snaren een contrabas geluid voortbrengt! Er zijn ook elektrische basgitaren in ukelelevorm, fretted en fretless, met siliconenrubber snaren.

Op deze site:

Donatie

Dit is een gratis site, die al sinds 2003 voortdurend wordt uitgebreid en geactualiseerd. Als jij ook wilt dat dat zo blijft, doe dan een donatie aan Popschool Maastricht >>

Bijgewerkt op: 5 November, 2023

Popschool Maastricht