Workshop songwriting Ton Engels

Enige tijd geleden gaf Ton Engels, docent aan de Rock-academie in Tilburg voor het vak songwriting, bij Kumulus een workshop over dat onderwerp. Enkele door hem ten gehore gebrachte eigen composities, uitgevoerd in plat Heldens, illustreerden zijn verhaal. Hier onder zijn inleiding, aan de hand waarvan hij zijn betoog hield. Er staan veel behartenswaardige zaken in.

Songwriting - kun je dat leren?

Woord vooraf:

1. Stelling 1: Iedere bewering in het onderstaande verhaal kun je 180° draaien en zal dan evenveel waarheid of onzin bevatten!
2. Probeer het meteen maar eens uit op stelling 1.
3. Met andere woorden: van objectiviteit kan geen sprake zijn als je het inhoudelijk over (in ons geval) muziek hebt.
4. Why then bother in the first place? Een aantal gedachten en overwegingen op een rij zetten kan wel degelijk een paar 'eye-openers' opleveren.
5. Meertaligheid is een schone zaak.
6. Jip Golsteijn onlangs in Wintertijd , zonder ook maar één seconde te twijfelen: "kwaliteit en succes hebben niks met elkaar te maken!" Ik kies ervoor om het met hem eens te zijn, maar gedenk stelling 1!! Volgens de Wet van Golsteijn is Jody Bernal dus niet persé een geweldige muzikale revelatie en mogen we bv Sjako wel degelijk een heel leuk bandje vinden.
7. Een SW-er is een SongWriter.
8. Onder SW scharen we gemakshalve even alle vormen van "componeren" binnen de popmuziek.
9. Vele factoren bepalen tesamen de uiteindelijke impact die een song op ons zal hebben. Je hebt de klassieke drie-eenheid: melodie/harmonie/ritmiek. Maar wat dacht je van tekst-arrangement-sound-passie van voordracht -etc. en steeds belangrijker wordend: de videoclip - kleur haar van de drummer - longinhoud van de zangeres - zitten de piercings op de juiste plek - wordt 't weer eens tijd voor een nieuwe tattoo etc. Allemaal belangrijke zaken. Iedereen ijlt wat voor geweldige songschrijvers de Beatles waren, en terecht, maar ook in hun geval was een imago de bepalende factor bij de doorbraak naar het grote publiek. De haren, de jasjes zonder kraag, de beatle-boots.
10. Hoe interessant allemaal ook - wij beperken ons vooral tot wat er te horen valt.

Het Betoog.

Half December 2000.

Tijdens een aflevering van Barend & van Dorp laat Rotterdamse Carrie zich per ongeluk ontvallen dat ze in 't Rotterdamse workshops begeleidt. Onderwerp: columns schrijven.

Prompt wrijft Jan Mulder zich een aantal nieuwe voegen in zijn hoofd en weet stellig dat zoiets absoluut niet te leren valt. Evenmin als dat je daar in Tilburg rockmuziek kunt leren op die "Pop- of Rockacademie".

Jan heeft gelijk ! Rockmuziek - Songschrijven in ons geval - kun je niet leren. Net zo min als voetballen trouwens. Je moet er al met plezier mee bezig zijn en je moet er aanleg voor hebben. Is die aanleg aanwezig, dan kun je je wel gigantisch ontwikkelen en verbeteren.
Dat laatste kan op verschillende manieren - Zelfs op de Rock Academie.Toegegeven: 'tis minder romantisch dan de vochtige garage, het tochtige zolderkamertje, laat staan leerschool bij uitstek ("down and out in de goot") maar anderzijds anno 2001 wel zo effectief.

Maar eerst even terug: aanleg, talent, flair, wat was dat ook al weer? In een tijd dat zo ongeveer iedere soapster/presentatrice zijn/haar eigen cd op de markt gooit ("ik heb altijd al muziek gemaakt, hoor - het was door al mijn andere activiteiten wat op de achtergrond geraakt") moesten we deze begrippen maar eens afstoffen.

Talent: gave, iemand met bijzondere aanleg, weet het woordenboek. Met duidelijk meer gemak dan je vriendjes schrijf jij weleens een paar tekstregels op een bierviltje, verzint wat akkoorden achter elkaar, bedenkt een melodietje of knalt die bal tussen de palen (Jan !). Je hebt blijkbaar een natuurlijke voorsprong. Mazzelaar! Wat gebeurt er als je daar niks mee doet? Niet veel waarschijnlijk.

Talent namelijk, is voor de aspirant-schrijver slechts één van de benodigde voorwaarden om uiteindelijk tot goede songs te komen. Over wat goede songs zijn valt natuurlijk genoeg te bekvechten, maar laten we dat nog even uitstellen! Wat dacht je van: Visie, smaak, nieuwsgierigheid, discipline, fantasie..... en bovenal "work, to make it work". Als dat allemaal vreemde woorden voor je zijn, schiet je zelfs met al het talent van de wereld niks op. Maar geen paniek: meestal maken deze eigenschappen al op een bepaalde manier deel uit van het -echte- talent.

De rode draad in muziek (en film en literatuur en schilderen en vul maar in...) is de traditie van het fenomeen zelf. In ons geval: je hoort spannende geluiden op de radio en denkt: Yes of Wow, dat wil ik ook! Kortweg gezegd.

Kijken, leren en bietsen van anderen, is de te volgen weg . Hopelijk heb je een originele "mind" en komt er uiteindelijk iets tot stand wat echt van jou is. Dat is in ieder geval het streven.

Robert Johnson heeft ongetwijfeld eindeloos naar zijn voorbeelden geluisterd en ze geimiteerd.Als je oude opnames hoort van Buddy Guy hoor je meteen dat ene Eric Clapton die platen ook in huis heeft gehad. Tussen Lennon en McCartney was een gezonde competitie aan de gang:wie kwam er met de beste songs. (Lees er de onlangs verschenen Anthology maar eens op na. Kies wel voor de Nederlandse versie vanwege de hilarische vertaling zodra het over gitaarspelen gaat.!! ) "If it ain't nailed down: take it !", gaf John Hiatt al eens toe en ook John Lennon verklaarde dat hij vooral een Roy Orbinson song wilde blauwdrukken toen hij "Please, please me" schreef . Luister naar Zappa en vervolgens eens naar Stravinsky of Spike Jones.

Hoe zou Crowded House geklonken hebben zonder de Beatles? Hoe zouden de Beatles geklonken hebben zonder Chuck Berry, hoe zou Chuck Berry geklonken hebben zonder..... De eerste LP van Led Zeppelin geldt voor menigeen als een van de eerste aanzetten voor wat later de Heavy Abteilung zou worden. Gitarist Jimmy Page speelde intussen de ene blueslick na de andere. Wel een stuk steviger dan de gitaristengeneratie die hem vooraf ging. Hendrix zei: als Dylan mag zingen, dan mag ik het ook !

Ze luisteren allemaal naar elkaar - De goeie schrijvers blijken zelf ook allemaal FAN te zijn. Niemand zit op een eiland en iedereen beïnvloedt iedereen. Artistieke Kruisbestuiving. Anders gezegd: Als zelfs Bach, Beethoven, Beatles, Prince etc hun voorgangers absoluut bestudeerden en zelfs ordinair plunderden, hoeven wij ons daar ook niet voor te schamen.Sterker nog: it's the only way to go.

Al met al: Talent levert pas wat op als je het ontwikkelt en aan de slag gaat!

De mogelijkheden om dit laatste in praktijk te brengen, zijn oneindig veel groter dan pakweg vijfentwintig jaar geleden. Komt er deze week een nieuwe cd uit, dan verschijnt binnen de kortst mogelijke tijd de muziek (noten en tab natuurlijk) in allerhande muziektijdschriften. Zeer snel volgt ook de instructievideo waarop een - hoogstwaarschijnlijk langharige - maestro ons op het hart drukt "to take it slow at first and gradually build up your speed".Van alle belangrijke cd's verschijnt wel het boek met de muziek.Verder is daar uiteraard het internet met zijn duizenden muzieksites en niet te vergeten Napster....... Verder de Popcollectieven, Bandworkshops enz.enz. Informatie Overkill?

Als je in de jaren '70 een bepaalde song of gitaarsolo in de vingers wilde krijgen dan was zélf uitzoeken de enige manier. (aldus mijn opa) Analyseren dus. Uitvogelen mag ook. Da's nog steeds de beste manier. Je traint een hoop vaardigheden tegelijkertijd.

The way I see it, Harry:

1. Luisteren - maar dan echt. Niet alleen als consument die het geluid lekker over je heen laat waaien. Vooral ook als nieuwsgierige SW-er in ontwikkeling: Wat gebeurt er allemaal? Hoe loopt het akkoordenschema? Schrijf maar eens op. Wat is de vorm? Blijft het laddereigen? Wordt er gemoduleerd? Wat doet de melodie? Bijzondere intervallen? Ritmiek? Groove? Sound? Arrangement ? Wat zegt de tekst? Zoek maar op. Vogel het maar uit. Ik kan me voorstellen, dat je nu bij het horen van die termen denkt: laddereigen? moduleren? intervallen ?? Zoek dat dan eerst maar eens op, zou ik zeggen. Dat vloekt met de "spirit" van de Rock 'n Roll maar we leven in 2001. Het is steeds moeilijker je te onderscheiden. Leer hoe akkoorden in elkaar zitten - wees bewust van een melodie. De melodie is en blijft het belangrijkste aspect in de muziek. (wat fluit je onbewust als je op de bus staat te wachten? De akkoorden? De tekst? Dat bedoel ik. Waarom proberen bands als The Red Hot Chilli Peppers na een stapel CD's volgerapt te hebben toch langzaamaan maar eens melodietje te zingen? Als hip-hop de sound van de nineties is, waarom is dan zo ongeveer ieder Stevie Wonder thema inmiddels gebruikt om raps 'op te vrolijken'? ) Melodie dus.Vaak een ondergeschoven kindje - veelal ontstaan popsongs vanuit een akkoordenschema. Natuurlijk kan dat prachtig werken - voorbeelden genoeg. Maar toch zouden de akkoorden de melodie moeten 'dragen' en mogen ze geen 'dwangbuis' voor de melodie vormen. Probeer eens vanuit de melodie te werken en daar akkoorden bij te zoeken. Verzin voor je tekstregels eens verschillende melodieën. We zijn snel geneigd om de primaire akkoordtonen -grondtoon-terts-kwint - als eerste bouwstenen voor een melodie te nemen - ze worden ons letterlijk aangereikt vanuit het akkoord. Maar probeer ook de 2/9 de 4/11 of de 6 eens in te zetten. We gebruiken dat soort noten wel gemakkelijk om akkoorden te kleuren maar niet zo snel als wezenlijke noot in onze melodie. Ze kunnen echter heel erg helpen de melodie een eigen karakter te geven. Een eigen identiteit.
2. Neem een cd die je echt te gek vindt en breng je favoriete stukken op deze manier maar eens in kaart. Wat is het songidee - schema - melodie - de basisstructuur - waar begint de aankleding, het arrangement, de inkleuring door de verschillende instrumenten ?
3. Luister naar veel verschillende dingen - oogkleppen weg. Ook hier geldt weer dat de 'Echte Groten' zeer breed georiënteerd zijn . Zij zijn vaak uitstekend op de hoogte van muzikale stijlen die je in eerste instantie helemaal niet associeert met de muziek die ze zelf maken..
4. Probeer een bepaalde regelmaat in je schrijverij aan te brengen - Ik weet het: inspiratie etc. maar het is wel degelijk zo dat de meeste mensen gewoon aan de slag moeten. Om een goeie gitarist te worden zul je uren moeten maken. Waarom zou dat voor een songschrijver anders zijn?? Natuurlijk heb je weleens een geniale inval onder de douche - in de trein - op de fiets enz . Maar neem van mij aan dat de meeste bruikbare ideeën zich pas voordoen als je de situatie schept, waarin het opborrelen van een bruikbare vondst ook de kans krijgt. Als je een vis wilt vangen, zul je in ieder geval naar de waterkant moeten gaan en een lijntje uitgooien.
5. Het kost tijd - heel veel tijd. Net zo min als je eerste gitaarakkoorden geweldig zullen klinken zal dat het geval zijn met je eerste songs. Van schrijven léér je schrijven. Vallen en opstaan .
6. Kill your Darlings. Wees kritisch op alle punten. Voorzichtig met de losse snaren - de 4 op een rij en de sus2 akkoorden. Geef je zelf een gerichte opdracht. Vaak heeft iemand twee of drie aardige songs maar lijkt de rest van zijn repertoire wel weer heel erg op elkaar. Iedereen heeft zijn lievelingstokkels, - akkoorden -riffs, -toonsoort -tempo etc. Gooi dat eens drastisch om. Pak een song van iemand anders waarvan je bv hoort: hé, dat ritme gebruik ik nooit! Ga daar dan vervolgens eens van uit! Ongeacht wat er uit komt - het zal in elk geval ritmisch anders zijn dan wat je al hebt. Probeer via allerlei verschillende situaties tot een song te komen.
7. Oefen je instrument, los van het songschrijven. Het kan geen kwaad om goed gitaar/piano te spelen. Verstop je niet achter het "ik speel beroerd, maar goed genoeg om songs te schrijven" argument. Dat vervolgens niet meteen ieder nieuw geleerd akkoord in je laatste song hoeft voor te komen is hopelijk vanzelfsprekend. Visie dus: wat wél en wat níet.
8. Wees voorzichtig met het aan elkaar plakken van verschillende ideeën. De beste songs hebben een 'ideeboog' die van begin tot einde loopt. Uitkijken dus met het drastisch omgooien van tempo en maatsoorten.
9. Liever te kort dan te lang. Veel songs zijn domweg te lang .
10. Wat wil je zeggen of bereiken met je song en lukt dat? Wat voor gevoel moet het teweeg brengen bij de luisteraar? Hoe pak je je publiek vast? Hoe hou je ze vast tot het einde van je song?
11. Neem je song op en luister net zo kritisch als naar je laatst gekochte/gebrande CD. Als je door je knutselruimte wandelt terwijl je nieuweling uit je mp3speler klinkt, krijg je een totaal ander beeld dan wanneer je al spelende het resultaat beoordeelt. Als je al wel een aardig akkoordenschema hebt maar nog geen duidelijke melodie en/of tekst, speel dan ook dan het opgenomen schema eens af en probeer zonder instrument in de hand tot een melodie te komen. Tien tegen een dat je tot iets anders komt dan wanneer je dat met de gitaar in de hand doet.
12. Schrijf je in het Engels - laat je teksten nakijken bij iemand die de taal echt goed beheerst. Bij voorkeur iemand die van huis uit Engelstalig is. De fouten zitten vaak niet bij dat ene woord waar je inderdaad al niet zo zeker was maar op punten waar je geen enkel probleem vermoedde. Schijnbaar eenvoudige zinnetjes die toch net een beetje anders moeten lopen om er de spruitjeslucht van af te halen.
13. Probeer je te amuseren - schrijf ook niet alleen over ellendige dingen.
14. Zeker als je zingt: Vind je eigen stem - niks zo pijnlijk als al die Anouk / Tori Amos / Björk / Radiohead / Jeff Buckley 'wannabees'
15. Ten slotte: laat je niet intimideren door enorme verhalen en lijsten met tips - lees 't door en misschien gaat links of rechts een lampje branden...

Veel succes, maar in ieder geval veel plezier! Mazzel!

©Ton Engels, Tilburg Maart 2001

Website van Ton: www.tonengels.nl
Website Rockacademie Tilburg: Rockacademie

Donatie

Dit is een gratis site, die al sinds 2003 voortdurend wordt uitgebreid en geactualiseerd. Als jij ook wilt dat dat zo blijft, doe dan een donatie aan Popschool Maastricht >>

Bijgewerkt op: 19 Juni, 2024