De repetitieruimte

Voordat je als pop/rock/jazz of wat voor band dan ook de wereldpodia kunt bestijgen, zal er eerst gerepeteerd moeten worden. Er zijn ook bands die het repeteren zélf al zo leuk en gezellig vinden dat ze alleen maar repeteren en nooit optreden. Kan ook. Bij deze een artikel over wat er zoal kleeft aan een goede repetitieruimte.

Een repetitieruimte met akoestische panelen tegen de wanden en aan het plafond. Ook de vloerkleden helpen de akoestiek te dempen.

Waar en hoe vind je een oefenruimte?

In steeds meer grotere en kleinere gemeenten is er een zaal(tje) voor pop/rock concerten. Vaak zijn daar ook een paar oefenlokalen aan gekoppeld voor de ontwikkeling van regionaal talent. Ook (muziek-)scholen hebben vaak geschikte lokalen, soms compleet met geluidsinstallatie, backline, drums. Verder is er natuurlijk de garage, kelder of schuur bij het huis van een van de bandleden die met wat geluidsisolerende maatregelen en/of afspraken met de buren kan voldoen. Misschien vind je op een industrieterrein een leegstaande opslagruimte die geschikt is of geschikt is te maken. Is er bij jou in de buurt niets bruikbaars, probeer een lobby op te starten via de gemeenteraad of via de muziekschool. Het kost vaak veel geduld, soms jaren, maar er zijn succesverhalen. Misschien kun je in een cafézaal terecht, in ruil voor een paar gratis optredens? Of plaats een oproep op social media.

De huur van een oefenruimte kan variëren van gratis in de vochtige kelder bij de drummer tot wel €20/uur of meer voor een geluidsgeïsoleerde, grote, verwarmde, aircondioned ruimte voorzien van backline, drumstel, zanginstallatie, sfeerverlichting en een aangrenzende studio met alle faciliteiten.

Geluidsisolatie

Als je repetitieruimte geen of slechte geluidsisolatie heeft en je produceert de nodige deciBels met je band, dan loop je de kans dat de politie, reagerend op een telefoontje van een buurtbewoner met een andere muzikale smaak, meteen al je eerste repetitie komt beëindigen. Zeker als je 's avonds of 's nachts repeteert. Elke gemeente heeft bepaalde geluidsnormen waar je aan moet voldoen. Informeer daar naar. Meestal is zo'n norm gedefinieerd in termen van een maximaal aantal dB's gemeten aan de gevel. Een ruimte met dunne muren van licht materiaal, enkele ramen, luchtlekken naar buiten toe zal altijd geluid lekken. Een ruimte écht goed isoleren is lastig en vaak duur. Professionals gebruiken een "doos in doos" constructie, waarbij er binnen een ruimte nóg een ruimte wordt gebouwd, met dubbele deuren en geen of dubbele ramen. Er mogen geen luchtlekken zijn en de vloer en de wanden zijn met geluiddempend materiaal verbonden. En dan heb je nog het probleem van de luchtverversing: door middel van schotten en dergelijke moet ook de lucht aan- en afvoer geluidwerend zijn.

De bekende eierdozen aan de muur doen wel iets aan de akoestiek in de ruimte, maar niets aan de geluidsisolatie. Lage tonen zijn überhaupt moeilijk te isoleren, daar heb je massa voor nodig zoals een betonnen of stenen muur of houten panelen met zand er tussen.

Geluidsniveau, gehoorbescherming

En dan is er natuurlijk nog het verschil in deciBels tussen een heavymetalband (100-110dB) en een unplugged band (90dB)... Als je alleen een drummer laat spelen, zit je al gauw aan dik 100dB. Dat is al schadelijk, laat staan als daar nog een of meer gitaristen, een bassist enz. bij komen. Probeer het volume onder controle te houden, oa. door een slimme opstelling. Nog beter is tevens gehoorbescherming gebruiken, zie de links hier onder.

jamhub

Een heel nieuwe ontwikkeling is met de hele band inpluggen in een speciaal soort mengpaneel. Sluit daar voor iedere muzikant een koptelefoon op aan en je kunt "stil repeteren". Daarvoor moeten natuurlijk alle instrumenten (incl. de drums) elektrisch zijn. Iedere muzikant kan zijn/haar persoonlijke mix instellen zodat je alles en iederen in de voor jou fijnste verhoudingen en volume kunt horen. Het is wennen en misschien niet ideaal, maar als je niets anders hebt?

Akoestiek

Als je in de repetitieruimte bent en je klapt in je handen, krijg je een indruk van de akoestiek. Klinkt het als een betegelde badkamer, hoor je een korte echo of zelfs een galm, zoals in een kerk of kapel? Dan zal zeker elektrisch versterkte muziek erg hard en schril gaan klinken. De geluidsgolven ketsen heen en weer tussen paralelle muren en tussen een betonnen of betegelde vloer en het plafond. Glazen opppervlakken weerkaatsen de geluidsgolven ook. Voor een band met akoestische, onversterkte, instrumenten is een beetje galm juist wel fijn, alles klinkt dan wat voller.

Akoestisch noppenschuim

Je kunt de galm van een ruimte wat verminderen door speciaal daarvoor gemaakt noppenschuim op de muren te plakken. De bekende eierdozen doen ook wel iets aan de akoestiek. Het voor de muren hangen van zware gordijnen helpt. Vaak is het niet nodig de tegenoverliggende muur óók te bewerken. Aan het plafond kun je ook weer noppenschuimplaten aanbrengen of speciale akoestische panelen ophangen. Té veel demping is ook weer niet fijn voor je sound.

Brandveiligheid

Denk, zeker als je zelf gaat knutselen, ook aan de brandveiligheid. Door de keuze van de materialen, vloerbedekking, veilige aanleg van de elektriciteit. Piepschuim is goedkoop, maar extreem brandgevaarlijk. Rook niet in de repetieruimte, zorg dat het evt. kacheltje of hittestraler geen schroeischade of brand kan veroorzaken. Gebruik geen kaarsen of wierook. Hang een brandblusser op. Blokkeer geen nooduitgang met flightcases of andere spullen. Zie ook de links hier onder.

brandblusser

Verwarming, temperatuur, vochtigheid

Repeteren bij temperaturen tegen het vriespunt is erg oncomfortabel. Idem onder tropische omstandigheden. Het fijnste is natuurlijk een ruimte met vloerverwarming of CV radiatoren en als het te warm wordt een airconditioner... Helaas moet je je vaak behelpen met een ventilatorkacheltje tegen de ergste kou en een ventilator als het te heet wordt.

Gebruik in geen geval een gaskachel, kolenkachel, petroleumkachel of ander apparaat dat zuurstof aan de ruimte onttrekt! Je loopt een groot risico op koolmonoxydevergiftiging. Als de rookgassen óók nog de ruimte in komen is het helemaal funest. Een elektrische infrarood straler werkt alleen als je er dicht bij staat en trekt veel stroom. Neem maatregelen tegen tocht, dan ga je warmteverlies tegen. Denk wél aan ventilatie en/of neem om het uur pauze en zet even wat open voor frisse lucht.

Warme lucht kan meer vocht vasthouden dan koude lucht. Na het repeteren is het vochtgehalte van de lucht meestal hoger door de uitgeblazen adem en de transpiratie. Koelt de ruimte hierna af en wordt er onvoldoende geventileerd, dan slaat er vocht neer, het eerst op goede warmtegeleiders zoals metaal. Denk aan microfoons, statieven, maar ook het binnenwerk van versterkers, luidsprekers en mengpanelen. Dat kan op den duur leiden tot roestvorming, oxydatie en corrosie, krakende bijgeluiden van schakelaars, potmeters en mengpaneel. Ook kan er schimmel ontstaan op de vloerbedekking, het textiel van luidsprekers, de muren. Ook als er niet gerepeteerd wordt is enige ventilatie dus nodig.

Eens in de zoveel tijd de ruimte schoonmaken is ook een goed idee. Een stofzuiger en een vochtige lap doen al wonderen. Een schone ruimte stimuleert ook het schoon houden ervan. Het is ook gezonder en je hebt minder snel last van schimmels en ongedierte.

Luchtverversing

Als je een uur aan het repeteren bent met zijn zessen in een kleine ruimte, dan raakt de zuurstofvoorraad snel op als je geen aanvoer van verse lucht hebt. Hoofdpijn en vermoeidheid zijn het resultaat. Zelf het irritatieniveau kan er onder lijden! Neem als je geen of te weinig ventilatie hebt regelmatig een pauze en lucht even goed door. Beter is continu ventileren, maar dit gaat vaak lijnrecht tegen de maatregelen voor geluidsisolatie in. Als je de lucht die je naar buiten blaast door een lange buis stuurt met bochten en/of schotten er in, kun je een heel eind komen. Een goede airco met afvoer naar buiten is natuurlijk perfect, maar duur en veroorzaakt soms weer een geluidslek.

Opstelling

De opstelling van de instrumenten en microfoons hangt natuurlijk voor een deel af van de (on)mogelijkheden van de ruimte. Daarbinnen valt er meestal wel wat te schuiven. Het doel is dat iedereen zichzelf hoort en de anderen en dat bij een draaglijk volume. De opstelling hoeft niet persé zo te zijn als bij een optreden, waar het geluid op het publiek gericht is en je je medemuzikaten en jezelf via monitors kunt horen. Een opstelling in een kring werkt vaak goed bij het repeteren. Zorg er in elk geval voor dat de microfoons niet naar de zangboxen wijzen, want dat levert steevast het beruchte "feedbacken" op, een harde piep of brom via de zanginstallatie. Zet de zangboxen op een statief en richt ze op de oren van in elk geval de zanger(es) en zo goed als mogelijk ook op de overige oren.

Bastonen komen overal, dus de plaats van de basbox is minder kritisch. Dreunt het ook na draaien aan de knoppen ervan te hard, dan helpt het vaak als je hem niet op de grond zet, maar wat hoger en niet in een hoek van de ruimte. De gitaarversterker richt zijn geluid naar voren en kun je dus het beste wat hoger zetten en schuin achterover, zodat de gitarist zichzelf goed hoort zonder snoeihard te hoeven spelen. Maar al te vaak staat de versterker op de grond en hoort de gitarist(e) zichzelf slecht, maar degene er tegenover klaagt over het volume.

De toetsen liefst over een eigen keyboardversterker laten spelen, dan zal de zang beter te horen zijn dan als de e-piano, orgel en synths over dezelfde boxen gaan. Richt de keyboardversterker ook weer op de oren van de toetsenist om bij een zo laag mogelijk volume goed hoorbaar te zijn. NB.: een gitaarversterker is géén keyboardversterker, die heeft een veel groter frequentiebereik met meestal een extra hogetonen luidspreker (tweeter).

Over de zanginstallatie worden alleen de zangmicrofoons en evt. andere niet-elektrische instrumenten versterkt: mondharmonica, dwarsfluit, als het nodig is saxofoon en trompet. Als het er alleen om gaat dat de trompettist en de saxofonist zichzelf beter horen, dan is het vaak voldoende om ze een geluidsreflecterende plaat te laten blazen. Dat maakt het minder hard voor de overige muzikanten en is vaak voldoende als monitor voor de betreffende blazer m/v. Pas op voor de bewapeningswedloop: "ik hoor me niet dus ik moet harder". Waardoor de anderen dat ook denken. Na een tijdje repeteren op een flink volume raken je gehoorzenuwen vermoeid en verdoofd. Harder spelen lost dat op zijn best heel even op, zachter spelen werkt beter. Ook omdat je richting-horen beter werkt op een laag volume. Zo kun je dus geluiden niet alleen van elkaar onderscheiden door het volume, maar ook door de richting waar ze vandaan komen. Boven een bepaald volume werkt dat nauwelijks meer.

drumbooth

Een "aquarium" van plexiglas (drumbooth) om het drumstel heen zetten is ook een goed middel. Het volume van de drums bepaalt namelijk vaak het minimale volume van de andere muzikanten. Voor drummers m/v zijn gehoorbeschermers sowieso aan te raden, maar zeker dán, want zo'n aquariium weerkaatst het geluid. De wand achter de drums met geluidsabsorberend noppenschuim bekleden voorkomt dat het geluid via de achterwand toch weer de ruimte in weerkaatst en is sowieso een goed idee.

Versterking, apparatuur

Het hangt natuurlijk van de bezettig af wat je aan apparatuur nodig hebt. Speel je met alleen akoestische instrumenten, dan heb je voldoende aan een geschikte ruimte. Voor "elektrische bands" heb je op zijn minst een backline nodig: een versterker per instrument (bas, gitaar, toetsen). Voor de zachte instrumenten en de zang heb je microfoons nodig, een mengpaneel met voldoende kanalen, een versterker en boxen. Er zijn mengpanelen met ingebouwde versterker, waar je dan je box(en) op kunt aansluiten. Dit zijn dan passieve boxen, dus zonder ingebouwde versterker. Je kunt ook een mengpaneel zonder ingebouwde versterker gebruiken en daar dan actieve boxen, met ingebouwde eindtrap (versterker), op aansluiten. Dit is de meest populaire optie, praktisch en relatief goedkoop.

Het hoeft niet persé het nieuwste van het nieuwste te zijn qua apparatuur, maar er is een ondergrens. Sommige oefenruimtes lijken qua apparatuur op een rock-museum waar elke twee weken wel weer iets kapot is of gaat.

Er zijn repetitieruimtes waar alle spullen al staan, maar het kan ook zijn dat je alles elke keer zelf moet meenemen en iets er tussenin. Voorbeeld: drums staan er al, bekkens en bassdrumpedaal zelf meenemen, zanginstallatie staat er, microfoons zelf meenemen, gitaarversterkers en basversterker staan er al, evenals keyboardversterker.

Elektriciteit

De elektriciteit moet in elk geval veilig zijn: voorzien van randaarde, stevig bevestigd en met een aardlekschakelaar in de meterkast. Versterkers, zanginstallatie en dergelijke gebruiken niet erg veel stroom. Als je elektrische verwarming gaat gebruiken, moet je wél oppassen omdat die apparaten honderden tot duizenden Watt's trekken. Een 10 Ampère zekering in de stoppenkast slaat door bij 2300 Watt, een 16 Ampère zekering bij 3680 Watt.

Het beste is het als er om de meter of zo een stopcontact op de muur zit, eventueel zelfs een dubbel of vierdubbel. Dan heb je niet zo veel verlengsnoeren en verdeeldozen nodig. Veiliger en praktischer. Gebruik je een kabelrol, rol die dan helemaal af. Zo'n rol kan anders erg warm worden en zelfs smelten en kortsluiting geven als er veel stroom wordt gevraagd.

Een verdeeldoos met schakelaar kan handig zijn om bijvoorbeeld in één keer alles in te schakelen, maar er kan ook per ongeluk iets op vallen waardoor alles ineens onbedoeld uit gaat, of iemand gaat er op staan... Ook zijn de schakelaars niet altijd bestand tegen de inschakelpiekstroom waardoor ze even knetteren (vonken) met in of uitschakelen. Niet alle apparatuur kan daar even goed tegen!

Moet je een generator gebruiken voor de stroomvoorziening, kies er dan een die een betrouwbare spanning van 230V geeft en niet meer of minder. Idem de frequentie, die moet precies 50Hz zijn. Anders loop je kans op het opblazen van je dure apparatuur. Zet de generator liefst buiten, zodat de uitlaatgassen weg kunnen.

Opslag

Als je met meerdere bands dezelfde oefenruimte gebruikt of als je repetitieruimte nog voor andere doelen wordt gebruikt, is het fijn om een eigen opslag te hebben waar je bijvoorbeeld je reservespullen kunt bewaren, je effectapparaten, je microfoons, je drumstel. Zo'n opslag moet dan liefst goed zijn af te sluiten..

Als je een eigen oefenruimte hebt, waar je apparatuur en instrumenten laat staan, denk dan ook aan de inbraakveiligheid. Wil je je spullen verzekeren: kijk dan heel goed naar de voorwaarden zodat je niet jaren lang premie betaalt en niets krijgt uitgekeerd bij brand of diefstal. Je zou de eerste niet zijn... In bepaalde gevallen kan bestaande een inboedelverzekering het risico dekken. Even aan een verzekeringsmannetje of vrouwtje vragen.

Sfeer, verlichting

Als de sfeer van de ruimte prettig is, speel/zing je lekkerder. Dat betekent voor de meeste muzikanten: niet te veel licht, geen felle TL balken dus. Evt gekleurde lampen, een setje LED spots met instelbare kleuren kost zoveel niet meer. Moet je noten of teksten lezen, een klein LEDspotje op batterijen dat je op je muziekstandaard klemt helpt enorm. Kaarsen en wierook zijn een groot brandrisico. Geen posters ophangen over je noppenschuim of akoestische panelen heen, dan verander je de akoestiek.

Eten, drinken, roken

In verreweg de meeste repetitieruimtes is roken verboden. Voor de veiligheid en de gezondheid. Eten en drinken vaak ook, om andere redenen. Krijg je dorst, vooral zangers m/v en blazers m/v hebben daar natuurlijk last van, drink dan mineraalwater. Cola, bier en andere dranken laten plakkerige resten achter op en in je apparatuur en instrumenten. Daar kleeft dan weer stof aan, enzovoorts. Sluit telkens na het drinken de fles goed af. Volgens de wet van Murphy valt een volle fles zonder dop namelijk véél vaker dan een fles met dop en ook op een vervelendere plaats. Bijvoorbeeld over de pianotoetsen of het mengpaneel. Voor eten geldt die wet mutatis mutandis ook trouwens. Bovendien gaat dat halve broodje dat onder de basbox was gerold ook als muizenvoer dienen...

Popschool Maastricht